Đưa cái tựa như vậy để nhắc các bạn,tại thấy có vài bạn Nam Kỳ cúng cá chép ,bạn làm lộn phong tục là không đặng
“Hôm nay tháng chạp hăm ba
Tiễn đưa Ông Táo thăng la chầu trời”
Người Miền Nam đưa Ông Táo bằng bộ đồ đưa Ông Táo
Thông thường xưa rày dân Nam Kỳ rặc đưa Ông Táo bằng bộ cò bay ngựa chạy,dân gốc Tàu cúng cây mía cho leo
Cùng là dân tộc Việt,nói một tiếng,viết một chữ,song phong tục Nam-Bắc trong ngày Tết khác nhau hoàn toàn
Ngày 23 tháng chạp đưa Ông Táo người Nam Kỳ cúng cò bay ngựa chạy,Bắc Kỳ cúng cá chép.Nam Kỳ gọi Ông Táo ,Bắc Kỳ gọi Ông Công Ông Táo
Người Miền Nam xưa hay cúng Ông Táo thèo lèo ,cứt chuột
“Mỗi khi xuân đến vẫn xuân ấy
Mai cúc vẫn nở vàng làm ta xôn xao, ưu tư nhớ về nơi ấy”
Thèo lèo là một loại kẹo mạch nha và đậu phông trắng nõn ,còn cứt chuột là kẹo mè đen.Nó rất cứng và ngọt ngay ngọt ngất
Tại sao thường cúng ông Táo chầu trời bằng kẹo thèo lèo cứt chuột?
Là vì ngày 23 chưa có nhà nào ở Lục Tỉnh mua sắm đồ Tết ,mua mứt Tết.Chạy ra tiệm tạp hóa của mấy ông Chệt mua vội bịch thèo lèo cứt chuột rẻ tiền là cách tối ưu nhứt,Táo mà,ngồi hửi khói bếp riết thì ăn đồ cũng bình dân thôi
Thèo lèo được cho là từ chữ 茶料 (Trà liệu) nghĩa là thứ nguyên liệu dùng để ăn cho vui khi uống trà .Dân Tiều đọc là tề liếu/tề léo nên phiên thành thèo lèo
Còn cứt chuột là từ Nôm ,nó đen thui như cục cứt chuột
Có một món nữa cũng chị em với thèo lèo cứt chuột,món mè láo (Mè thửng)
Còn tại sao người Nam Kỳ kêu là “Ông Táo” ,còn Bắc Kỳ lại “Ông Công,ông Táo”?
Trong văn hóa của người Việt, cứ đến 23 tháng chạp hằng năm là mọi nhà đều làm lễ cúng ông Táo để tiễn Táo Quân lên chầu trời
Táo là cái bếp lò đó.Cái bếp lò phải có ba cục gạch chụm lại mới đỡ cái nồi trên lửa được ,kêu là là ba ông đầu rau
Táo Quân là một thần của Lão giáo,là ba thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ, ba thần nam ,chính là ba ông đầu rau
Tuy nhiên người Việt đặt ra truyền thuyết hai ông một bà,một bà Táo có hai chồng,một cũ một mới
“Thế gian một vợ một chồng
Chẳng như vua bếp hai ông một bà”
Bắc Kỳ cũng mặc định một bà hai ông.Ba vị Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ tức thần Bếp,thần Đất,thần Chợ Búa
Nam Kỳ kêu là cúng ông Táo gọn gàng ,hàm ý Táo Quân là bếp núc ,luôn có ba vị
Nhưng chẳng hiểu vì sao Bắc Kỳ ngày 23 tháng chạp là “Tết ông Công ông Táo” ,gọi thêm Thổ Công (Thần Bếp) vô nữa là dư thừa,lặp lại,mặc dù lúc nào cũng cúng đủ ba vị
Ghi chú là nhà người Bắc không có bàn thờ ông Địa,ông Thổ sát đất như Nam Kỳ nên 23 tháng chạp họ cúng luôn
Còn Nam Kỳ thì 23 cúng ông Táo,mùng 10 cúng Tết nhà ,cúng cá lóc nướng trui chú Thổ ,tức là Thổ Địa (Hàm ý là đất chú Thổ,tức người Miên)
Người Nam Kỳ hay chụm bằng cái cà ràng (kran) vốn của người Khmer cũng có 3 ông Táo
Trong ngày 23 tháng chạp dân Nam Kỳ hay quăng bếp lò,cà ràng sứt mẻ vô lùm tre là có thiệt .Bụi tre thường dày,đầy gai và rộng,có đất lúp xúp cao
Bếp lò dù cũ,sứt mẻ nhưng là ‘thiêng” nên không ai dám đập bể nó quăng tùm lum sợ ông Táo quở nghèo mạt .Thành ra quăng vô bụi tre gai là an toàn,không ai dẫm đạp được .Để mưa nắng làm bếp lò mục ra thành đất luôn
Hoặc là quăng bếp lò kế bên cái miếu cô hồn,miếu ông tà cũng không ai dám đạp
Bắc Kỳ và Trung Kỳ đưa ông Táo bằng cá chép vì nghĩ cá chép hóa rồng
Còn Nam Kỳ gốc Tàu thì cúng cây mía,Nam Kỳ Việt rặc thông thường đốt bộ cò bay ngựa chạy là xong
Cái bếp khói sặc sụa nhưng nó là một chốn êm đềm của những người con xa xứ,bếp và ông bà,cha mẹ,bếp muôn đời Việt Nam
“Ai nói em nghe tại sao góc bếp chái hè
Nó đơn sơ lắm mà khi rời nó
Mình mến mình thương nó vô cùng
Mình đem nỗi thương tâm”
Các bạn Miền Nam phải nhìn rõ,phân biệt đúng phong tục vùng miền mà làm cho trúng.
Nguyễn Gia Việt
